Wstęp
Szybko następujące zmiany na rynku pracy i w życiu społecznym wymuszają potrzebę wsparcia uczniów w procesie samookreślenia, samodoskonalenia i świadomego planowania własnej kariery zawodowej oraz poznawania siebie i świata przez całe życie. Działania wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego umożliwiają:
- uzyskanie przez uczniów dostępu do wsparcia z zakresu doradztwa zawodowego,
- wsparcie rodziców w związku z udzielaniem przez nich pomocy w podejmowaniu przez dzieci decyzji edukacyjno-zawodowych,
- wzbogacenie oferty szkoły i jej promocję w obszarze działań z zakresu doradztwa zawodowego,
- przejrzystość i ciągłość oddziaływań poprzez wskazanie osób działających na rzecz WSDZ oraz określenie zakresu ich odpowiedzialności,
- zaplanowanie działań w cyklu kształcenia.
Sprawnie funkcjonujący system doradztwa zawodowego dzięki zaangażowaniu wszystkich osób realizujących zadania z doradztwa zawodowego daje efekt synergii. Przygotowany dokument WSDZ zapewnia ciągłość działań doradczych, służy wskazaniu korelacji między tymi działaniami i procesami dydaktyczno-wychowawczymi w szkole. Wspieranie i przygotowywanie uczniów do podejmowania decyzji edukacyjno-zawodowych jest zadaniem statutowym szkoły. Planowanie kariery zawodowej i pierwsze decyzje edukacyjno-zawodowe uczniowie będą zmuszeni podjąć kończąc szkołę. W naturalny sposób szkoła jest więc środowiskiem, które ma bezpośredni wpływ na te decyzje i powinna wspierać rodziców i świadczyć pomoc uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu. Jak wskazują naukowe studia i potoczne obserwacje, młodzież jest najczęściej niezdecydowana, niedoinformowana i nieprzygotowana do podjęcia tak ważnej decyzji, więc sytuacja wymaga szerszego włączenia nauczycieli i rodziców w podejmowanie przez uczniów decyzji edukacyjno-zawodowych. Pamiętać należy również o tym, że potrzeby uczniów w zakresie uzyskiwania porady zawodowej zmieniają się wraz z etapami przygotowania dzieci i młodzieży do wyboru zawodu. Na etapie kształcenia jakim jest ostatnia klasa szkoły podstawowej i ostatnia klasa liceum ogólnokształcącego, młodzież znajduje się w trudnym okresie rozwojowym. Jest to faza burzliwego przechodzenia z dzieciństwa do dorosłości. Dlatego niezbędne jest wyposażenie uczniów w umiejętność podejmowania odważnych, samodzielnych decyzji, umiejętność uczenia się przez całe życie, umiejętność radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych.
Planowanie nie jest jednak jednorazową decyzją, ale procesem występującym w okresie całego życia. Dlatego absolwent szkoły musi znać system kształcenia, oferty szkół, uczelni wyższych ukierunkowanie na wybór języków obcych, świat zawodów, a także strukturę rynku pracy. Funkcjonowanie w nowoczesnym społeczeństwie wymaga aktywnych zachowań i umiejętności podejmowania trafnych decyzji. Istotnym jest, aby dokonując wyboru, uczeń kierował się własnymi zdolnościami, pasjami, możliwościami, predyspozycjami, a nie niespełnionymi ambicjami rodziców czy wyborami rówieśników z klasy.
Szkolny program z zakresu wewnątrzszkolnego doradztwa zawodowego obejmuje ogół działań podejmowanych przez szkołę w celu prawidłowego przygotowania uczniów do wyboru zawodu i dalszego kierunku kształcenia. Program określa zadania i metody oraz formy pracy doradcy zawodowego oraz nauczycieli w ramach rocznych planów działania.
1. Podstawy prawne dotyczące realizacji doradztwa zawodowego w szkole
Prowadzenie działań związanych z doradztwem zawodowym w przedszkolach, szkołach i placówkach regulują m.in. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, w której zapisano, że system oświaty zapewnia przygotowanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia oraz Ustawa Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 r., wymieniając zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego oraz zajęcia prowadzone w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej jako jedne z podstawowych form działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły. Szczegółowe regulacje wprowadzają rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej, m.in. w sprawie doradztwa zawodowego, w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół oraz w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.
2. Struktura WSDZ na cykl kształcenia
A. Główny cel realizacji orientacji zawodowej i doradztwa zawodowego w szkole podstawowej
Celem orientacji zawodowej w klasach 1–3 jest wstępne zapoznanie uczniów z różnorodnością zawodów na rynku pracy, rozwijanie pozytywnej i proaktywnej postawy wobec pracy i edukacji oraz stwarzanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu zainteresowań oraz pasji.
Celem orientacji zawodowej w klasach 4–6 jest poznawanie własnych zasobów, zapoznanie uczniów z wybranymi zawodami i rynkiem pracy, kształtowanie pozytywnej i proaktywnej postawy uczniów wobec pracy i edukacji oraz stwarzanie sytuacji edukacyjnych i wychowawczych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu zdolności, zainteresowań oraz pasji.
Celem doradztwa zawodowego w klasach 7–8 szkoły podstawowej jest przygotowanie uczniów do odpowiedzialnego planowania kariery i podejmowania przy wsparciu doradczym decyzji edukacyjnych i zawodowych uwzględniających znajomość własnych zasobów oraz informacje na temat rynku pracy i systemu edukacji
B. Działania związane z doradztwem zawodowym i ich adresaci
Działania związane z doradztwem zawodowym w szkole podstawowej są kierowane do trzech grup adresatów:
- uczniów,
- rodziców,
- nauczycieli.
Przykłady działań kierowanych do uczniów:
- udzielanie porad i konsultacji indywidualnych,
- prowadzenie zajęć grupowych związanych tematycznie z obszarami: poznawanie własnych zasobów; świat zawodów i rynek pracy; rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie; planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych,
- aranżowanie sytuacji sprzyjających poznawaniu własnych zasobów np. poprzez udział w konkursach, przygotowywanie określonych zadań na zajęcia przedmiotowe, udział w organizowaniu uroczystości i imprez szkolnych,
- określanie potencjału edukacyjno-zawodowego,
- prowadzenie kół zainteresowań,
- organizowanie spotkań z przedstawicielami instytucji rynku pracy,
- stwarzanie okazji do udziału w wydarzeniach takich jak np. targi edukacyjne,
- umożliwianie udziału w spotkaniach informacyjnych z przedstawicielami szkół ponadpodstawowych,
- informowanie o ofercie kształcenia w szkołach programowo wyższych,
- umożliwienie udziału w spotkaniach z absolwentami szkoły (prezentacje ścieżek rozwoju edukacyjno-zawodowego),
- wspieranie uczniów w przygotowaniu Indywidualnych Planów Działania (IPD),
- organizowanie spotkań z przedstawicielami zawodów,
- organizowanie spotkań z inspirującymi osobami (pasjonatami, autorami innowacyjnych rozwiązań – młodymi ludźmi, którzy odnieśli sukces zawodowy),
- organizowanie wycieczek zawodoznawczych,
- stwarzanie uczniom klas 7–8 możliwości udziału w ramach zajęć edukacyjnych w zajęciach u pracodawców lub w centrach kształcenia praktycznego – zgodnie z ich zainteresowaniami i potrzebami,
- umożliwienie dostępu do informacji edukacyjno-zawodowej poprzez strony internetowe szkoły, szkolne konto Facebooka, tablice informacyjne,
- organizowanie zajęć w świetlicy związanych z orientacją zawodową,
- organizowanie kącików zawodoznawczych, np. w świetlicy szkolnej, w salach edukacji wczesnoszkolnej; bibliotece szkolnej,
- organizowanie imprez o charakterze zawodoznawczym, np. konkursy, festiwale czy prezentacje zawodów,
- umożliwianie uczniom udziału w tzw. lekcjach zawodoznawczych organizowanych przez szkoły ponadpodstawowe zawodowe,
- udostępnianie materiałów multimedialnych (np. gier edukacyjnych, filmów i innych e-zasobów) ułatwiających samopoznanie, podejmowanie decyzji edukacyjnych i zawodowych,
- prowadzenie projektów edukacyjnych tematycznie powiązanych z orientacją zawodową oraz doradztwem zawodowym.
Przykłady działań kierowanych do nauczycieli, wychowawców, specjalistów:
- umożliwienie udziału w szkoleniach i kursach z zakresu doradztwa zawodowego,
- prowadzenie lekcji,
- organizowanie wizyt studyjnych w firmach,
- inicjowanie kontaktów z przedstawicielami instytucji rynku pracy,
- organizowanie spotkań z przedstawicielami firm lokalnego rynku pracy,
- udostępnianie zasobów z obszaru doradztwa zawodowego,
- wspieranie w realizacji zadań doradztwa zawodowego.
Przykłady działań kierowanych do rodziców:
- organizowanie spotkań informacyjno-doradczych z doradcą zawodowym w szkole,
- inicjowanie kontaktów z przedstawicielami instytucji działających na rynku pracy,
- organizowanie spotkań z przedstawicielami firm lokalnego rynku pracy,
- prowadzenie konsultacji dotyczących decyzji edukacyjno-zawodowych uczniów,
- informowanie o targach edukacyjnych,
- udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych (między innymi poprzez: biblioteczkę publikacji, stronę www szkoły, szkolne konto Facebooka, tablice informacyjne, e-dziennik),
- włączanie rodziców w szkolne działania związane z orientacją zawodową i doradztwem zawodowym.
Orientacja zawodowa i doradztwo zawodowe dla uczniów są realizowane:
- podczas grupowych zajęć związanych z doradztwem zawodowym prowadzonych przez doradcę zawodowego , które wynikają z ramowych planów nauczania,
- podczas:
- zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu,
- wspomagania uczniów w wyborze kierunku kształcenia i zawodu w trakcie bieżącej pracy z uczniami,
prowadzonych przez doradcę zawodowego, nauczycieli i wychowawców – m.in. na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych, zajęciach z wychowawcą i innych zajęciach, a także w formie indywidualnych porad i konsultacji prowadzonych przez doradcę zawodowego (lub innych specjalistów, wychowawców, nauczycieli),
- podczas innych działań związanych z doradztwem zawodowym realizowanych w szkole (jak np. szkolne targi edukacyjne, projekty edukacyjne, konkursy zawodoznawcze) lub poza nią (np. udział w targach edukacyjnych, festiwalu zawodów, w wizytach zawodoznawczych w zakładach pracy).
C. Realizatorzy działań związanych z doradztwem zawodowym
W szkole podstawowej i przedszkolu w realizację działań związanych z doradztwem zawodowym zaangażowani są wszyscy członkowie rady pedagogicznej: dyrektor, nauczyciele wychowawcy, nauczyciele (w tym nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej), nauczyciel-wychowawca w świetlicy szkolnej, nauczyciel-bibliotekarz, specjaliści (m.in. pedagog, psycholog, doradca zawodowy) oraz inne osoby zatrudnione w szkole, np. pielęgniarka szkolna.
Zakresy działań z obszaru doradztwa dla poszczególnych osób i forma organizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego. Cele wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego.
- Dyrektor:
- odpowiada za organizację działań związanych z doradztwem zawodowym,
- współpracuje z doradcą zawodowym w celu realizacji WSDZ,
- wspiera kontakty pomiędzy uczestnikami procesu orientacji zawodowej oraz doradztwa zawodowego w szkole a instytucjami zewnętrznymi,
- zapewnia warunki do realizowania w szkole zajęć orientacji zawodowej i doradztwa zawodowego,
- organizuje w szkole wspomaganie realizacji działań z zakresu orientacji zawodowej i doradztwa zawodowego poprzez planowanie i przeprowadzanie działań mających na celu poprawę jakości pracy placówki w tym obszarze.
- Doradca zawodowy:
- określa mocne strony, predyspozycje, zainteresowania i uzdolnienia uczniów,
- pomaga uczniom w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej,
- prowadzi zajęcia z zakresu orientacji zawodowej i doradztwa zawodowego oraz zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu,
- wspiera nauczycieli, wychowawców, specjalistów i rodziców w realizacji działań związanych z doradztwem zawodowym,
- prowadzi doradztwo indywidualne dla uczniów.
- planuje, koordynuje, monitoruje i prowadzi ewaluację oraz promuje działania związane z doradztwem zawodowym podejmowane przez szkołę we współpracy z wychowawcami, nauczycielami i specjalistami,
- gromadzi, aktualizuje i udostępnia informacje edukacyjne i zawodowe właściwe dla danego poziomu kształcenia,
- organizuje współpracę z otoczeniem społeczno-gospodarczym szkoły podnoszącą efektywność prowadzonych działań związanych z doradztwem zawodowym,
- współpracuje z dyrektorem szkoły, realizując zadania związane z orientacją zawodową i doradztwem zawodowym,
- wspólnie z zespołem przygotowuje projekt WSDZ,
- gromadzi, aktualizuje i udostępnia zasoby związane z orientacją zawodową oraz doradztwem zawodowym,
- współpracuje ze specjalistami z poradni psychologiczno-pedagogicznych, instytucjami działającymi na rynku pracy i partnerami z otoczenia społeczno-gospodarczego w celu realizacji działań z zakresu doradztwa zawodowego.
- Wychowawcy:
- określają mocne strony, predyspozycje, zainteresowania i uzdolnienia uczniów,
- eksponują w trakcie bieżącej pracy z uczniami związki realizowanych treści nauczania z treściami programowymi orientacji zawodowej i doradztwa zawodowego,
- włączają do swoich planów wychowawczych zagadnienia z zakresu orientacji zawodowej i doradztwa zawodowego,
- realizują tematy związane z orientacją zawodową i doradztwem zawodowym na godzinach wychowawczych,
- wskazują uczniom specjalistów, którzy mogą udzielać wsparcia w planowaniu kariery zawodowej,
- współpracują z rodzicami w zakresie planowania ścieżki kariery edukacyjno-zawodowej ich dzieci,
- współpracują z doradcą zawodowym oraz innymi nauczycielami i specjalistami w zakresie realizacji działań związanych z doradztwem zawodowym.
- Nauczyciele (w tym nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej):
- określają mocne strony, predyspozycje, zainteresowania i uzdolnienia uczniów,
- eksponują w trakcie bieżącej pracy z uczniami związki realizowanych treści nauczania z treściami programowymi orientacji zawodowej i doradztwa zawodowego,
- współpracują z wychowawcami klas w zakresie realizowania zajęć orientacji zawodowej i doradztwa zawodowego dla uczniów,
- organizują w sali edukacji wczesnoszkolnej kąciki zawodoznawcze,
- współpracują z doradcą zawodowym oraz innymi nauczycielami i specjalistami w zakresie realizacji działań związanych z doradztwem zawodowym.
- Nauczyciel-bibliotekarz:
- współpracuje z doradcą zawodowym oraz innymi nauczycielami i specjalistami w zakresie realizacji działań związanych z doradztwem zawodowym,
- udostępnia zasoby dotyczące doradztwa zawodowego,
- włącza się w organizowane przez szkołę i instytucje zewnętrzne wydarzenia z zakresu doradztwa zawodowego.
D. Sojusznicy – sieć współpracy
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa wsparcie merytoryczne dla szkół, także dla szkół podstawowych, stanowią: poradnie psychologiczno-pedagogiczne, ośrodki doskonalenia nauczycieli, biblioteki i centra kształcenia praktycznego. Jednakże szkoła dodatkowo pozyskuje partnerów wspierających działania związane z doradztwem zawodowym. Są to instytucje, placówki, firmy, które mogą być angażowane w działania kierowane do trzech grup adresatów: uczniów, nauczycieli i rodziców.
Przykłady działań placówek współpracujących ze szkołą w obszarze doradztwa zawodowego:
- Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 2 (PPP),
- Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli,
- Szkoły ponadpodstawowe (szkoły programowo wyższe),
- Urzędy pracy, centra informacji i planowania kariery zawodowej oraz obserwatoria rynku pracy,
- Cechy rzemiosł różnych i przedsiębiorczości, izby rzemieślnicze,
- Ochotnicze hufce pracy (OHP),
- Pracodawcy, firmy, zakłady pracy.
E. Plan realizacji działań związanych z doradztwem zawodowym w danym roku szkolnym
Cele główne programu
- przygotowanie uczniów do podjęcia decyzji o dalszym kształceniu i przyszłej aktywności zawodowej,
- wyposażenie uczniów w umiejętności służące podejmowaniu właściwych decyzji życiowych, określeniu własnych predyspozycji i zainteresowań,
- przygotowanie rodziców do efektywnego wspierania dzieci w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych,
- gromadzenie informacji dotyczących trendów rozwojowych w świecie zawodów i zatrudnienia oraz wymaganiach rynku pracy,
- pomoc nauczycielom w realizacji tematów związanych z wyborem zawodu,
- współpraca z instytucjami wspierającymi wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego,
- współpraca z przedstawicielami różnych grup zawodowych.
Cele szczegółowe programu
- Uczniowie
- wdrażanie uczniów do samopoznania, autodiagnozy preferencji i zainteresowań,
- wyzwalanie wewnętrznego potencjału uczniów,
- kształtowanie odpowiedzialności za własny rozwój zawodowy,
- kształtowanie umiejętności sprawnego komunikowania, autoprezentacji, radzenia sobie ze stresem,
- przełamywanie barier emocjonalnych,
- rozwijanie umiejętności pracy zespołowej i współdziałania w grupie,
- uświadomienie uczniom konieczności konfrontowania wiedzy o zawodach z wiedzą o sobie i aktualnymi trendami na rynku pracy,
- wyrobienie w uczniach pozytywnych postaw wobec pracy.
- Rodzice
- podniesienie umiejętności komunikowania się ze swoimi dziećmi,
- przygotowanie uczniów do podjęcia właściwej decyzji odnośnie wyboru dalszej szkoły,
- dostarczenie wiedzy o dziecku, jego umiejętnościach, preferowanych wartościach, zdolnościach, zainteresowaniach, mocnych i słabych stronach,
- planowanie karier edukacyjnych i zawodowych,
- dostarczenie informacji o ścieżkach edukacyjnych, przeciwwskazaniach zdrowotnych.
- Nauczyciele
- aktywizowanie i podnoszenie kompetencji nauczycieli do prowadzenia orientacji zawodowej w szkole,
- rozwijanie aktywności poznawczej uczniów w kierunku właściwej samooceny swoich możliwości psychofizycznych,
- uświadomienie nauczycielom konieczności wplatania w treści przedmiotowe tematyki z zakresu orientacji zawodowej,
- uzyskanie wsparcia i pomocy w pracy wychowawczej,
- wypracowanie materiałów pomocniczych do prowadzenia zajęć z orientacji zawodowej na zajęciach z wychowawcą i spotkaniach z rodzicami,
- nakreślenie dalszego kierunku pracy z rodzicami i młodzieżą.
Treści i czas realizacji, organizacji programu
Treści:
- przygotowanie uczniów do podjęcia decyzji o dalszej nauce w szkole ponadpodstawowej i wyboru typu szkoły,
- ukierunkowanie uczniów do dalszej edukacji,
- poznanie własnych zdolności, mocnych stron, umiejętności, predyspozycji,
- uzyskanie wiedzy o zawodach, możliwych ścieżkach edukacji oraz ofercie edukacyjnej szkół ponadpodstawowych,
- informowanie o zawodach, kwalifikacjach i stanowiskach pracy oraz możliwościach uzyskania kwalifikacji zgodnych z potrzebami rynku i predyspozycjami zawodowymi.
Tematyka zajęć:
- Klasa 7
- Mocne i słabe strony.
- Zdolności i umiejętności.
- Zainteresowania.
- Predyspozycje zawodowe.
- Osobowość zawodowa.
- Przygotowanie do zmian w życiu człowieka w kontekście planowania kariery.
- Motywacja.
- Praca w zespole.
- Świat zawodów.
- Kwalifikacje i kompetencje na rynku pracy.
- Klasa 8
- System edukacji w Polsce.
- Cele edukacyjne i zawodowe.
- Współczesny rynek pracy.
- Ja na obecnym rynku pracy.
- Praca jako wartość.
- Zawody przyszłości.
- Dokumenty aplikacyjne.
- Autoprezentacja.
- Co warto wiedzieć o szkołach zawodowych.
- Alternatywne drogi dojścia do zawodu.
Czas realizacji – organizacja:
Zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego odbywają się w klasie 7 i 8 szkoły podstawowej w wymiarze minimum 20 godzin, tj. 10 godzin w klasie 7 i 10 godzin w klasie 8. Rozplanowanie godzin uzależnione jest od nauczyciela prowadzącego te zajęcia (np. raz w miesiącu, co tydzień, co 2 tygodnie, itp.).
Treści programowe z zakresu doradztwa zawodowego dla liceów ogólnokształcących
1. Poznawanie własnych zasobów
Uczeń:
- sporządza bilans własnych zasobów na podstawie dokonanej autoanalizy („portfolio”),
- określa obszary do rozwoju edukacyjno-zawodowego i osobistego,
- określa wpływ stanu zdrowia na wykonywanie zadań zawodowych,
- rozpoznaje swoje możliwości i ograniczenia w zakresie wykonywania zadań zawodowych i uwzględnia je w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej,
- analizuje własne zasoby (zainteresowania, zdolności, uzdolnienia, kompetencje, predyspozycje zawodowe) w kontekście planowania ścieżki edukacyjno-zawodowej,
- określa własny system wartości, w tym wartości związanych z pracą i etyką zawodową.
2. Świat zawodów i rynek pracy
Uczeń:
- analizuje informacje o zawodach, kwalifikacjach i stanowiskach pracy oraz możliwościach ich uzyskiwania w kontekście wyborów edukacyjno-zawodowych,
- analizuje informacje o lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim rynku pracy oraz funkcjonujących na nim zasadach w kontekście wyborów edukacyjno-zawodowych,
- porównuje formy zatrudnienia i możliwości funkcjonowania na rynku pracy jako pracownik, pracodawca lub osoba prowadząca działalność gospodarczą oraz analizuje podstawy prawa pracy, w tym rodzaje umów o pracę, sposoby ich rozwiązywania, prawa i obowiązki pracownika,
- konfrontuje własne zasoby ze zidentyfikowanymi potrzebami i oczekiwaniami pracodawców oraz wymaganiami rynku pracy,
- określa znaczenie i wskazuje możliwości realizacji różnych form aktywizacji zawodowej,
- sporządza i aktualizuje dokumenty aplikacyjne zgodnie z wymaganiami pracodawców,
- przygotowuje się do zaprezentowania siebie i swoich kompetencji podczas rozmowy kwalifikacyjnej,
- charakteryzuje przebieg procesu zakładania własnej działalności gospodarczej oraz instytucje wspomagające zakładanie własnej działalności gospodarczej,
- charakteryzuje instytucje wspomagające planowanie ścieżki edukacyjno-zawodowej, w tym instytucje rynku pracy.
3. Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie
Uczeń:
- korzysta ze źródeł informacji dotyczących dalszego kształcenia formalnego, pozaformalnego i nieformalnego,
- określa korzyści wynikające z uczenia się przez całe życie w rozwoju osobistym i zawodowym,
- analizuje możliwości uzupełniania, poszerzania i uzyskiwania kwalifikacji zawodowych w ramach krajowego i europejskiego systemu kwalifikacji,
- wskazuje możliwości kontynuowania nauki.
4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych
Uczeń:
- ustala swoje cele, zadania i działania w kontekście planowania ścieżki edukacyjno-zawodowej,
- sporządza indywidualny plan działania – planuje różne warianty ścieżek edukacyjno-zawodowych na podstawie bilansu własnych zasobów i wartości oraz informacji na temat rynku edukacji i rynku pracy, przewidując skutki własnych decyzji,
- dokonuje wyboru dalszej ścieżki edukacyjno-zawodowej zgodnie z posiadanymi zasobami i określonymi celami zawodowymi.
Czas realizacji – organizacja:
Zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego odbywają się w klasie 1 Liceum Ogólnokształcącego w wymiarze 10 godzin na rok szkolny. Rozplanowanie godzin uzależnione jest od nauczyciela prowadzącego te zajęcia (np. raz w miesiącu, co tydzień, co 2 tygodnie, itp.).
Metody i formy pracy doradczej
Metody pracy doradczej:
- aktywizujące, problemowe – burza mózgów, dyskusja, itp,
- metoda dramy – inscenizacje i odgrywanie ról,
- metody testowe (kwestionariusze, ankiety, testy),
- metody audiowizualne – filmy edukacyjne, zasoby Internetu i programy multimedialne, prezentacje multimedialne,
- rozmowy indywidualne,
- treningi umiejętności społecznych, mini wykłady, pogadanki.
Formy pracy doradczej:
- wycieczki do szkół zawodowych,
- spotkania z przedstawicielami zawodów,
- organizowanie konkursów zawodoznawczych,
- udział w przedsięwzięciach lokalnych: targi szkół, giełdy, lekcje pokazowe w szkołach,
- wycieczki do firm,
- zajęcia warsztatowe (grupowe) służące rozbudzeniu świadomości konieczności planowania własnego rozwoju i kariery zawodowej, umożliwiające poznanie siebie i swoich predyspozycji zawodowych,
- udział w programach kompetencji zawodowych.
- wolontariat: pozwala on na sprawdzenie przez uczniów stopnia dopasowania własnych predyspozycji i preferencji do środowiska pracy związanego z konkretnym zawodem, kształtuje postawę pracy polegającą na samodzielnym i odpowiedzialnym planowaniu zadań i ich konsekwentnej realizacji.
- doradztwo rówieśnicze w kształtowaniu wyborów edukacyjno-zawodowych młodzieży
Przewidywane rezultaty (efekty)
- Uczniowie lepiej poznają siebie, swoje mocne i słabe strony, cechy psychiczne, osobowość, temperament,
- potrafią dokonać adekwatnej samooceny,
- zdobędą umiejętność efektywnego komunikowania się z rówieśnikami ludźmi dorosłymi (przedstawicielami różnych zawodów), współpracy w zespole,
- rozpoznają swoje predyspozycje niezbędne do wykonywania określonych czynności,
- zdobędą informacje o różnych zawodach, a tym samym będą lepiej przygotowani do wejścia na rynek pracy,
- poznają środowisko pracy, zadania i czynności związane z wykonywanymi zawodami,
- zdobędą wiedzę na temat wykonywanych zawodów, używanych narzędzi pracy, predyspozycji niezbędnych do wykonywania danego zawodu,
- poznają w ogólnym zarysie rynek pracy,
- łatwiej będą podejmować efektywne decyzje o dalszym kształceniu,
- zdobędą wiedzę o systemie szkolnictwa ponadpodstawowego,
- poznają informacje o zasadach rekrutacji do poszczególnych szkół,
- zdobędą wiedzę dotyczącą radzenia sobie w sytuacjach trudnych,
- rodzice i nauczyciele uzyskają pomoc i wsparcie w zakresie wiedzy zawodoznawczej,
- rodziny uzyskają pomoc w kształtowaniu określonych postaw i zachowań związanych z planowaniem kariery zawodowej swoich dzieci.
Efektem końcowym realizacji szkolnego programu doradztwa zawodowego jest przygotowanie ucznia do podejmowania trafnych decyzji w wyborze dalszego kształcenia oraz przygotowanie absolwenta do ukształtowania orientacji zawodowej, umożliwiającej mu aktywne funkcjonowanie na krajowym i unijnym rynku pracy.
Ocena i ewaluacja
Ocena i ewaluacja przeprowadzona będzie na podstawie rozmów z uczniami, analizy ankiet, wyników egzaminu ósmoklasisty, udziału uczniów w konkursach i zajęciach dodatkowych.
Opracował Rafał Sobczyk, szkolny doradca zawodowy, pedagog szkolny